“Gure familiek orain badakite zer den genero berdintasuna, eta horrela mantendu nahi dugu belaunaldiz belaunaldi, guk geuk geure amen bidez ikasi genuen bezalaxe”. Irmo eta itxaropentsu, Sofia Aguinda Ekuadorko ‘Avila Warmi’ emakume elkarteko presidenteak, bazkideek etorkizunerako ezarritako erronketako bat azaldu zuen.

2013ko urriaren 16an Ekuadorko estatuak pertsona juridiko izaera eman zion elkarteari, eta haren sorrerako estatutua onartu zuen. Neurri batean, horretan lagundu zuen Nazioarteko Elkartasuna - Solidaridad Internacionalen ‘Oihaneko Adierazpenaren eta oihanerako alternatiben sustapena Orellanan’ programak, Eusko Jaurlaritzak sustatu duena.

Artikuluak buletin honetan...

• 1
  Testuingurua
• 2
  Lortutako emaitzak
• 3
  Ikaskuntza
• 4
  Erronkak
• 5
  Avila Warmi kasua

Avila Warmi ez da Nazioarteko Elkartasuna - Solidaridad Internacionalekin elkarlanean aritu den Orellanako elkarte bakarra. Honako emakume elkarte hauek ere parte hartu dute Programan: Guayusa Warmi, Avila Viejo-n; Mushuk Ñampi, Juan Pio Montufar-en; Allí Yanka Payamino Huarmi, San Jose de Payamino-n; eta Grupo de Mujeres de Tiwiran.

Elkarteek egitura trinkoa izateak eta erregistroan izena emateak eta legalizatzeak duen garrantziaz ohartarazteko, erabakigarria izan da parte hartzeari buruzko gaikuntza lana.

Programak Orellanako 269 familia lagundu zituen; familia horiek 5 kide dituzte batez beste. Parte hartzaileen %67,29 gizonezkoak dira, eta %32,71 emakumeak. Bestela esanda, programari esker 88 emakumerengana iritsi ahal izan ginen, kontuan hartuta parte hartzaileak familia bakoitzeko buruak zirela. Emaitzak onak izan arren, ez da erraza izan.

“Amazoniako herri indigenek aspaldiko tradizio eta ohiturei eusten diete, eta argi ikus daiteke gizonezkoen dominazioa; patroi horiek zailak dira apurtzen, baina gizon-emakumeak berdintasunari buruz sentsibilizatzea ez da ezinezkoa, lan gehiago eskatzen duen arren”, azaldu du Fiorella Gomez OFIS Ekuadorko gizarte-teknikari eta Programako genero adituak.

Gaikuntza saioak 14 komunitatetan egin dira; haietako %70 komunitate indigenak dira. Prozesu sozialaren eta gaikuntzaren lehenengo partea zuzenean lotuta egon da parte hartze komunitarioaren kontuarekin. Espazio horietan, Fiorella Gomezen arabera, “bai mendialdeko bai Ekuadorko kostaldeko kideek aurrera egin dute”. Hala ere, Amazonian prozesu horrek ibilbide laburra urratu du oraindik ere.

Trebakuntza lana parte hartzeari eta kontrol sozialari buruzko gaikuntza orokorren bidez gauzatu da. Saio horiei esker, posible izan da komunitate eta antolakunde guzti-guztietara iristea, eta, are gehiago, posible izan da ere “talde sozialek zeukaten ikuspuntua aldatzea, batez ere emakume taldeek zeukatena, taldeak legalizatzeko asmoa zutelako, baina besterik gabe laguntzak jasotzeko”, Gomezen hitzetan, “eta orain helburu jakin batengatik borrokatzen dute, beren eskubideen defentsaren alde, hain zuzen”.

Aldaketa nabarmenenak honako emakume-taldeetan eman dira: Guayusa Warmi Avila Viejo-n, Allí Yanka Payamino Huarmi San Jose de Payamino-n, Mushuk Ñampi Juan Pio Montufar-en eta Tiwiran komunitatearen taldean. Talde horiek, hasieran, ez ziren kontziente legalizatzeak eta egitura trinkoagoa lortzeak duen garrantziaz, laguntzak jasotzeaz harago. Programari esker, bultzada eman zaio antolakuntza-prozesuari eta haien eskubideen aldeko borrokak duen garrantziaren kontzientziazioari.

Halaber, gaikuntza saioetan bereziki azpimarratu izan da emakumeen parte hartzeak antolakunde komunitarioetan daukan beharra. Trebakuntza horien bidez onuradunen %90engana heldu gara. Halaber, saiatu gara sentsibilizatzen planifikazioan genero-ikuspegia sartzeak daukan balioaz, parrokietako GADen zuzendaritza-taldeei eta teknikariei zuzendutako saioen eta topaketen bidez.

Mesa Forestal eta Loretoko Organización de Comunidades Kichwas antolakundeak ere badira Programan zuzenean parte hartu duten Orellanako beste antolakunde batzuk, eta haien kasuan ere emakumeen inplikazioak duen garrantziaz sentsibilizatu da.

Avila Warmi emakume elkartearekin lan egin dugu baita ere, zeinaren ibilbidea aipatutako beste elkarteena baino luzeagoa den. Elkarlan horren helburu nagusietako bat daparte hartzeko, kontrol sozialetako eta generoari lotutako gaitasunak indartzea.

Lortutako emaitzen artean nabarmentzekoa da antolakundeek parte hartze komunitarioa eta kontrol soziala sustatzeko daukaten motibazioa.

Programaren abantailetako bat komunitateekin izandako zuzeneko lana izan da. Gertuko elkarlanari esker, frogatu ahal izan dugu “landa eremuko emakumeen errealitatea eta hirigunean bizi diren emakumeena ezberdinak direla” Fiorella Gomezen hitzetan, eta baita ere “Amazoniako herri indigenek tradizio eta ohitura oso zaharrak mantentzen dituztela, eta gizonezkoen nagusitasuna nabarmentzen dela”.

Hala ere, aldatzeko oso zailak diren jokamoldeak egon arren, programa honek frogatu du “ez dela ezinezkoa, nahiz eta lan gehiago eskatzen duen, eta oraindik bide luzea ibili beharko dugun”.

Bestalde, Ekuadorko egoera eta testuingurua asko aldatu dira azken hamarkadetan. Duela urte batzuk arte familiako burua zen lurraren jabea, gehienetan gizonezkoa. Hortaz, eskura ditugun zifrek ez dute benetan adierazten Programaz baliatu diren emakume-kopurua. Izan ere, gaur egun legeek gizonezkoei egiten die mesede. “Emakume bat alargun geratzen denean, lurraren jabetza seme nagusiarena izaten da zuzenean.Ez banu seme nagusirik izango, orduan soilik pasako litzateke emakume batena izateari”, Gomezen arabera.

Lortutako emaitzak gorabehera, oraindik ere badaude bete beharreko erronkak. Fiorella Gomezen arabera, erronketako bat da “epe luzean mantentzea antolakuntza, parte hartzea eta genero ikuspegiari buruzko ikaspenak”. Gainera orain arte lortutakoa finkatzen saiatuko dira, komunitateek mantendu dezaten antolakuntza-egitura, baina aldi berean antolakuntza horren garrantzia ulertuta.

Beste erronka handietako bat da berdintasun errealarena; horretarako, Gomezen arabera, “beharrezkoa da genero-ikuspegia, berdintasunera heltzeko tresna gisa”. Gainera, ingurumenari lotuta, espero du “programaren onuradunek ekintzailetza produktiboko alternatiba ekonomikoari eustea, eta ez jotzea oihanaren kontrolik gabeko mozketara”.

Avila Warmi elkarteak ibilbide luzea du atzean. 2013ko urriaren 16an Ekuadorko estatuak pertsona juridiko izaera eman zion elkarteari eta bere sorrerako estatutua onartu zuen. Neurri batean, horretan lagundu zuen Nazioarteko Elkartasuna - Solidaridad Internacionalek ‘Oihaneko Adierazpenaren eta oihanerako alternatiben sustapena Orellanan’ programaren bidez, zeina Eusko Jaurlaritzak sustatu duen. Horrela, Programa abiatu zutenerako esperientzia zeukaten parte hartze prozesuetan eta kontrol sozialean.

Fiorella Gomezek aurrerabide hau anekdota batean islatuta azaltzen du: “Gaikuntza saioetara heltzen nintzenean, bereziki komunitate indigenetara, emakumeen %75 beren bikotekideekin zetorren. Nik esaten nien emakumeak zirela gonbidatuta zeudenak. Ausarten bat altxatu ere egin zen, esanez berak entzun behar zuela emazteari esaten niona. Beldur ziren, senarrengandik banantzeko esango geniela uste zutelako. Komunitate guztietan gertatu zen hori, Avila Warmin izan ezik, bertan ibilbide zabala baitute”.

Elkartea 1997an sortu zen, eta hasieran 24 bazkide kichwak parte hartzen zuten. Gaur egun 38 bazkide dira; gehienak fundatzaileen alabak, ilobak edo errainak, baina fundatzaileetako baten bi semek ere parte hartzen dute.

Nazioarteko Elkartasuna - Solidaridad Internacionalek egindako lanari esker, beren familiek “orain badakite zer den genero berdintasuna” eta nahiko lukete “horrela mantendu dadin belaunaldiz belaunaldi, beren amengandik ikasi zuten bezalaxe”, azaldu du Sofia Aginda Avila Warmiko presidenteak. Halaber, beren asmoa da “antolakuntza indarra mantentzea” eta “ekintzailetza produktiboekin jarraitzea”, oihana mantentzen laguntzen baitie horrek.